Czym jest kamień kotłowy i jak sobie z nim radzić?

Z tekstu dowiesz się:

• czym jest kamień kotłowy i jakie problemy powoduje,
• jak zabezpieczyć się przed powstawaniem kamienia kotłowego,
• jakie kotły są bardziej odporne na tego typu zanieczyszczenia.

Aby instalacja służąca do ogrzewania wody była jak najdłużej sprawna, należy odpowiednio o nią zadbać. Dobrze działające urządzenia są bardziej wydajne, a co za tym idzie, bardziej oszczędne. Posiadacze kotłów, aby zapewnić poprawne funkcjonowanie swojej instalacji, muszą zwrócić uwagę na kamień kotłowy. Powstawanie oraz usuwanie tego problemu będą głównymi tematami artykułu – czytaj dalej, aby dowiedzieć się więcej o tym problemie, a także o tym, jak usunąć kamień kotłowy.

Co to jest kamień kotłowy i jakie problemy powoduje?

Kamień kotłowy to nierozpuszczalny osad wapienny występujący w instalacjach grzewczych, w których czynnikiem grzewczym jest woda. Jak powstaje kamień kotłowy? Tworzy się w momencie zwiększania temperatury w instalacji. Z racji tego, że do wytworzenia kamienia kotłowego potrzebny jest wzrost temperatury, problem ten najczęściej występuje w instalacjach ciepłej wody oraz centralnego ogrzewania.

Miejscem powstawania kamienia kotłowego są urządzenia, takie jak kotły gazowe, podgrzewacze, zasobniki ciepłej wody czy czajniki domowe. Szybkość tworzenia się kamienia zależy od temperatury wody. W przypadku wody twardej kamień powstaje już przy temperaturze 40°C. Zwiększenie temperatury zmniejsza czas potrzebny do wytworzenia się osadu. Instalacje grzejnikowe były najczęściej projektowane na 70°C, czyli temperaturę umożliwiającą dość szybkie tworzenie się kamienia.

Pierwszym ze skutków występowania kamienia kotłowego to spadek sprawności urządzeń grzewczych. Osad o grubości 2 mm powoduje zwiększenie zużycia gazu/oleju/prądu o ponad 25%. Wraz z narastaniem kamienia kotłowego mogą pojawić się szumy i dziwne odgłosy w instalacji. Spowodowane są zmniejszeniem średnicy przepływu i podniesieniem jego prędkości. Najgorszym scenariuszem jest uszkodzenie kotła wskutek natworzenia się zbyt grubego osadu. Może to powodować przegrzanie się elementów wskutek naprężeń cieplnych lub zablokowanie przepływu w kotle i na instalacji. Reklamacja takiego urządzenia nie będzie rozpatrzona na korzyść klienta. To bowiem użytkownik musi zadbać o jakość instalacji.

Jak zapobiegać powstawaniu kamienia kotłowego?

Głównym zabezpieczeniem przed postawaniem kamienia kotłowego jest instalacja wykonana szczelnie oraz zgodnie ze sztuką. Kamień kotłowy powstaje z wodorowęglanów wapnia oraz magnezu, które mają określoną ilość w określonej objętości wody. W nieszczelnych instalacjach, gdzie uzupełnianie wody jest stałym procesem, oznacza ciągłe dodawanie materiału, z którego może powstać kamień kotłowy.

Drugim ważnym czynnikiem jest serwis kotła. Serwis urządzeń grzewczych powinien odbywać się co roku. Jest to idealny moment na sprawdzenie, czy z naszą instalacją oraz urządzeniem jest wszystko w porządku. Doświadczony serwisant podczas przeglądu będzie w stanie stwierdzić, jaki jest stan urządzenia oraz czy należy podjąć dodatkowe środki. Środki zaradcze zależą od tego, jaki problemu występuje w danym przypadku. Usunięcie nieszczelności jest obligatoryjne. W sytuacji, kiedy instalacja jest szczelna, a występuje kamień kotłowy, może być potrzeba użycia środków czyszczących do usunięcia go. Jakie środki do usuwania kamienia kotłowego sprawdzają się najlepiej? Na rynku dostępnych jest wiele skutecznych preparatów, które nawet blokują powstawanie kamienia kotłowego. Następnym bardzo ważnym tematem jest jakość wody w obiegu ogrzewczym oraz wody, którą uzupełniamy instalacje w przypadku spadków ciśnienia. W większości przypadków woda ta powinna być zmiękczana.

Kotły marki Saunier Duval powinny pracować tylko z wodą spełniającą warunki zapisane w instrukcji instalacji. Oznacza to, że nie powinniśmy napełniać instalacji twardą wodą zwierającą duże stężenia wapnia i magnezu. Oczywiście zbyt miękka woda może przyspieszyć korozję materiałów. Wymagane pH wody powinno mieścić się w przedziale 8,2-10.

Wymagane parametry wody znajdziemy w tabeli poniżej:

Przyjmuje się, że w tej skali 1 stopień niemiecki (dH) odpowiada 10,00 mg tlenku wapnia na 1 litr wody lub 17,86 mg węglanu wapnia na 1 litr wody (druga wartość dotyczy tzw. twardości nietrwałej).

Innym zabezpieczeniem kotła jest montaż wymiennika ciepła i praca na krótkim obiegu pierwotnym. Ilość wody w obiegu kotłowym jest niewielka, przez co nie ma możliwości wytworzenia kamienia, który byłby szkodliwy dla urządzenia. Dodatkowo ubytki wody na tak krótkim obiegu nie powinny w ogóle występować. Dodatkowym plusem tego rozwiązania jest zabezpieczenie kotła przed napływem zanieczyszczeń z instalacji. Pamiętajmy, że kamień kotłowy to nie jedyne zagrożenie. W instalacjach pojawia się również korozja spowodowana między innymi obecnością tlenu. Stosując wymiennik ciepła, chemiczne środki zabezpieczające instalację oraz wykonując systematycznie przeglądy, mamy pewność, że nasze urządzenia będzie działać z maksymalną sprawnością przez długie lata.

Jak nie martwić się kamieniem kotłowym i innymi zagrożeniami? Inwestycja w kocioł o większej odporności

Kamień kotłowy to nie jedyne zagrożenie, na które musi być przygotowany właściciel kotła gazowego. Również korozja spowodowana stosowaniem różnych stopów metali w instalacjach wpływa negatywnie na te urządzenia. Mnogość minerałów występujących w wodzie, w połączeniu z wieloma stopami metali, prowadzi do wielu reakcji chemicznych, których początkowo nie widać gołym okiem, zwłaszcza że odbywają się wewnątrz instalacji.

Problem ten zauważalny jest w instalacjach zarówno nowych, jak i modernizowanych. Oczywiście z czasem korozja jest coraz większa i kotły montowane w instalacjach modernizowanych są bardziej narażone napływ zanieczyszczeń. Oprócz płukania systemu grzewczego oraz stosowania wody uzdatnionej wzbogaconej o środki chemiczne, możemy zastosować wymiennik lub zamontować kocioł, który będzie bardziej odporny na zanieczyszczenia. Takim kotłem jest stojący kocioł typu Niedźwiedź z wymiennikiem z dużą przestrzenią przepływu wody, która sprawia, że zanieczyszczenia nie zatrzymują się wewnątrz kotła. Rozwiązanie to skutecznością będzie zbliżone do montażu wymiennika ciepła. Oczywiście zalecamy również montaż filtrów na powrocie z instalacji.

Najlepszym sposobem na utrzymanie instalacji i urządzeń w idealnym stanie jest ciągłe dbanie i częsta kontrola sprawności wszystkich elementów. Aby uniknąć rozpuszczania kamienia kotłowego czy usuwania kamienia kotłowego octem – co jest domową metodą, której nie zalecamy – pamiętaj o regularnym serwisie oraz korzystaniu z wody o pH dostosowanym do kotłów i instalacji. Dzięki temu zapewnisz jej długą i bezawaryjną żywotność.

Przeczytaj też: Serwis gazowego kotła kondensacyjnego – co warto o nim wiedzieć?